Quỷ Cốc Tử tên thật là Vương Hủ, một nhân vật nổi danh trong lịch sử Trung Hoa thời Xuân Thu chiến quốc. Người đời thường gọi ông là Quỷ Cốc tiên sinh, Vương Thiền lão tổ. Quỷ Cốc Tử là một mưu sĩ nổi tiếng, bậc thầy mưu kế, chính trị gia, nhà ngoại giao, nhà tiên tri, nhà giáo dục tiếng tăm lừng lẫy ở Trung Hoa cổ đại nên người đời xưng Quỷ Cốc Tử là một vị kỳ tài, toàn tài. Ông thông thạo quy luật tự nhiên, những bí ẩn của trời đất, tinh thông đoán mệnh, binh pháp nên ông còn được người đời xem là một cuốn bách khoa toàn thư sống. Quỷ Cốc Tử có nhiều học trò nổi danh trong lịch sử Trung Quốc như Bàng Quyên, Tôn Tẫn, Tô Tần, Trương Nghi…, điều này chứng tỏ ông là một bậc đại trí tuệ mới có những đệ tử xuất sắc như vậy. Sau đây là 20 câu nói tinh túy của Quỷ Cốc Tử nếu lĩnh hội được, sẽ hưởng lợi ích cả đời.
1. Thánh nhân chi đạo, tại ẩn dư nặc.
Những người thực sự có tài luôn biết cách “che giấu” mình.
Câu nói này của Quỷ Cốc Tử có ý là đừng tự mãn, người tài luôn có người tài hơn, núi cao ắt có núi cao hơn. Những người cao ngạo sẽ ngăn trở bản thân mình tiến bộ. Người thực sự tài giỏi luôn biết khiêm tốn và không thể hiện mình tài giỏi hơn người. Hoa thơm thì ong bướm tự tìm đến, người tài thì ắt sẽ tự được biết. Khoe khoang, thể hiện sự tài giỏi hơn người chỉ thoả mãn bản thân được trong chốc lát nhưng cái hại về sau là rất lớn. Chính vì vậy, khiêm tốn là đức tính quan trọng mà bất cứ bậc quân tử nào cũng cần học tập, trau dồi thường xuyên.
2. Vị kiến hình, viên dĩ đạo chi.
Khi còn chưa hiểu thấu tâm lý thực của người khác, thì đừng vội bày tỏ thái độ.
Trước khi bày tỏ thái độ quan điểm của bản thân đối với những vấn đề của người khác, hãy dành cho mình thời gian suy nghĩ, đánh giá, thấu hiểu tâm lý người khác. Điều này sẽ giúp bản thân đưa ra quan điểm đúng đắn, chính xác và khách quan hơn. Nhiều thất bại trong cuộc sống thường xảy ra do tính cách vội vàng, hấp tấp, không suy xét thấu đáo mọi việc trước khi nói ra điều gì. Học cách suy xét cẩn thận mọi thứ trước khi bày tỏ quan điểm chính là bài học quan trọng để thành công.
3. Nhân ngôn giả, động dã. Kỷ mặc giả, tĩnh dã, nhân kỳ ngôn, thính kỳ từ.
Người thông minh luôn giữ im lặng, kẻ ngu dốt nói mãi không ngừng.
Con người chúng ta có hai tai và một miệng. Chính vì thế hãy nghe nhiều hơn và nói ít hơn. Cũng như con ve kêu cả mùa hè nhưng khiến người ta khó chịu còn con gà cất tiếng gáy đánh thức buổi sáng lại được người ta ngợi ca. Đây là một bài học nhẹ nhàng mà đầy trí tuệ, sâu sắc. Do đó, người thông minh luôn biết lắng nghe, nhẫn nại, chân thành nghe những chia sẻ từ người khác qua đó có sự thấu hiểu và học được nhiều bài học giá trị. Những người không biết cách lắng nghe thường bỏ qua nhiều bài học quý giá. Lắng nghe là một bài học quan trọng nhưng để làm được là điều không dễ. Người có thể làm được ắt là bậc tài trí, hơn người.
4. Hạp giả, hoặc hạp nhi thủ chi, hoặc hạp nhi khứ chi.
Nói chuyện không phải là thao thao bất tuyệt, mà là nói những lời hữu dụng.
Câu này của Quỷ Cốc Tử ý nói khuyên ta cần phải biết kiệm lời, chỉ nên nói những gì cần nói và đã trải qua suy nghĩ, quan sát, để ý cử chỉ, lời nói, nội tâm người khác cẩn thận. Nhờ đó có thể tránh được những lời nói không chuẩn xác, mang tính chủ quan và tăng sự kết nối với đối phương.
Đây là một câu nói giá trị của Quỷ Cốc Tử để thu phục nhân tâm mà người quân tử cần phải lĩnh hội và áp dụng nhuần nhuyễn trong cuộc sống hàng ngày.
5. Phản dĩ tri bỉ, phục dĩ tri kỷ.
Nắm bắt tâm lý của người khác, cũng phải hiểu người và chính bản thân mình.
Để nắm bắt tâm lý, hay để hiểu người khác thì cần phải hoà mình, thân thiết với họ. Cũng cần phải đặt mình vào vị trí của họ để suy xét sự việc. Khi đặt mình vào vị trí người khác và suy ngẫm ta mới hiểu được tâm lý của họ và khi sự việc diễn ra ta mới có thể đứng trên góc độ của họ để suy nghĩ cân nhắc sự việc. Nhờ đó những lời nói, những quan điểm của ta mới có thể mang tính khách quan và có giá trị cao hơn. Khi cái tôi quá lớn hay không thấu hiểu được nội tâm đối phương thì rất khó để thu phục nhân tâm người khác.
6. Tương ích tắc thân, tương tổn tắc sơ. Ích giả, lợi chi dã. Tổn giả, hại chi dã.
Đôi bên cùng có lợi, quan hệ càng thân thiết. Đôi bên đều có hại, nhanh chóng thành người dưng.
Các mối quan hệ của con người thường được xây dựng dựa trên cơ sở mang lại lợi ích cho nhau. Một mối quan hệ mang lại nhiều lợi ích cho cả đôi bên thì thường sẽ ngày càng gắn bó, thân thiết nhiều hơn. Ngược lại, những mối quan hệ có hại cho cả đôi bên thì rất khó có thể gắn kết, trường tồn được. Đây đều là những quy luật bất biến của cuộc sống. Chính vì lẽ đó ta cần phải hiểu rõ câu nói này của Quỷ Cốc Tử để có cuộc sống viên mãn và thành công hơn.
7. Đương phi thường chi báng mà không biện.
Khi bạn bị người khác phỉ báng, chỉ trích nói xấu, không cần thiết phải phản bác và giải thích với đối phương.
Khi bị người khác chỉ trích, ta cần phải suy nghĩ, nhìn nhận lại bản thân xem có đúng như đối phương nói không thay vì phản bác, cãi cọ ầm ĩ. Nếu thật sự những lời chỉ trích đó có lý và mang tính xây dựng thì ta còn phải cám ơn đối phương và đây là cơ hội để ta khắc phục và hoàn thiện mình. Còn nếu đó chỉ là những lời nói không có căn cứ và chỉ với mục đích làm bẽ mặt, nói xấu ta thì ta cũng không cần thiết phải phản bác và giải thích với đối phương để làm gì. Người ta chỉ thường tin vào những gì mình tin và dù có giải thích họ cũng chỉ xem là nguỵ biện. Như có câu nói: “Đừng giải thích – bạn bè bạn không cần nó, và kẻ thù của bạn đằng nào cũng sẽ chẳng tin”. Vì vậy, đừng giải thích, phản bác, cứ im lặng với đối phương.
8. Quân tử cự ác, tiểu nhân cự thiện.
Người quân tử không làm điều ác, kẻ tiểu nhân không làm việc thiện.
Trong cuộc sống, người tốt rất nhiều nhưng kẻ xấu cũng không ít. Có câu nói: Vẽ người vẽ mặt, khó vẽ xương, biết người biết mặt, khó biết lòng. Thế nên ta cần phải tỉnh táo thận trọng để có thể nhìn nhận được ai là người quân tử và ai là kẻ tiểu nhân. Kẻ tiểu nhân thường hay làm điều xấu xa và không làm việc thiện. Tuy có nhiều kẻ tiểu nhân cố che giấu điều xấu xa của mình, và khó biết rõ lòng họ nhưng cái kim trong bọc sẽ có ngày lòi ra. Người quân tử cần phải thận trọng, kiên nhẫn để có thể nhận ra kẻ tiểu nhân và chọn đúng những người quân tử đồng hành cùng mình.
9. Nịnh ngôn giả, siểm nhi vu trung.
Người chỉ nói lời đường mật, luôn xu nịnh người khác là kẻ tiểu nhân.
Những kẻ hay nói lời đừng mật, xu nịnh luôn ở xung quanh chúng ta trong cuộc sống. Thời đại nào cũng khó tranh những kẻ như vậy xuất hiện. Do đó, Quỷ Cốc Tử đã dạy rằng những kẻ như vậy là những kẻ tiểu nhân. Xưa kia trong các vương triều phong kiến, bên cạnh các trung thần thường xuất hiện cả các nịnh thần, gian thần những kẻ phá huỷ triều đình. Như gian thần Triệu Cao đời Tần thao túng triều đình và là một trong những nguyên nhân khiến nhà Tần bị diệt vong. Chính vì vậy khi gặp người chỉ toàn tâng bốc, xu nịnh thì cần phải hết sức cẩn trọng, đề phòng và phải nhanh chóng phát hiện và tránh kết giao với những kẻ như vậy.
10. Tao biến cố chi khởi mà không kinh.
Khi gặp phải một biến cố thay đổi đột ngột, đừng hoảng sợ.
Câu nói này của Quỷ Cốc Tử ý là trong cuộc sống, mọi việc diễn ra không phải lúc nào cũng như ý muốn, sẽ có những biến cố bất ngờ, đột ngột diễn ra. Khi đứng trước những biến cố như vậy, khả năng thích ứng của một người là hết sức quan trọng và sẽ ảnh hưởng đến sự thành công của người đó. Một người không có khả năng ứng phó với những biến cố bất ngờ thì không thể là chỗ dựa vững chắc cho người khác. Quỷ Cốc Tử dạy rằng khi đối mặt với những biến cố đột ngột, đừng hoảng sợ, hãy bĩnh tĩnh, tỉnh táo suy xét, đánh giá kĩ tình hình để có thể ứng phó với tình huống một cách tốt nhất.
11. Ngộ hoành nghịch chi lai mà không giận
Nếu gặp phải nghịch cảnh khó khăn, đừng mất thời gian để tức giận hay phàn nàn.
Trong cuộc sống, sẽ có lúc những chuyện không như ý đến với ta. Lúc ấy, cách phản ứng của mỗi người sẽ tạo ra những kết quả khác nhau. Một người khi gặp chuyện trái ý là lại nổi giận, trút giận lên người khác thì vấn đề không những không được giải quyết mà mối quan hệ với người khác còn trở nên tồi tệ. Còn người biết bĩnh tĩnh xử lý vụ việc thì vừa giải quyết được vấn đề vừa không làm ảnh hưởng đến mối quan hệ với người khác. Chính vì vậy Quỷ Cốc Tử dạy rằng khi gặp phải những khó khăn, nghịch cảnh trong cuộc sống, hãy bình tĩnh giải quyết vấn đề thay vì trút giận lên người khác.
12. Quyết tình định nghi, vạn sự chi cơ.
Dám quyết đoán một cách hợp lý, dám nói là nền tảng để giải quyết mọi việc.
Trong cuộc sống, nhiều người thiếu sự quyết đoán trước những việc quan trọng nên bỏ lỡ cơ hội thành công cho bản thân. Họ biết đó là một cơ hội lớn, khả năng thành công rất cao nhưng lại do dự, chần chừ thiếu quyết đoán rồi để mất cơ hội. Hay như trong những cuộc nói chuyện, người thiếu chủ kiến thường không dám nói lên suy nghĩ của mình. Họ thường nhìn ngó người khác, thiếu tự tin, ngại giao tiếp, và rất khó để đưa ra những quyết định quan trọng nên khó có thể là chỗ dựa cho những người khác và bỏ lỡ đi nhiều cơ hội cho bản thân. Chính vì vậy chúng ta nhất định cần phải học cách dám quyết đoán và dám nói để tăng cơ hội thành công cho bản thân.
13. Thế vô khả đề, tắc thâm ẩn nhi đãi thời. Thế hữu khả đề, tắc vi chi mưu.
Chưa thấy khe hở, hãy ẩn mình chờ thời. Khi xuất hiện khe hở, sẽ thi hành mưu kế.
Phép ẩn mình chờ thời là một bài học quan trọng của Quỷ Cốc Tử. Ở đây Quỷ Cốc Tử dạy rằng khi chưa thấy thời cơ, khe hở thì đừng hành động bừa bãi mà hãy ẩn mình chờ đợi thời cơ chín mùi, khi mọi thứ thuận lợi thì hãy hành động khi đó khả năng thành công là rất cao. Thật vậy trong lịch sử đã có biết bao câu chuyện về các cao thủ biết cách giấu mình, giữ kín ý đồ, luyện tập, tập hợp lực lượng chờ đợi thời cơ hành động để rồi đạt được thành công ngoạn mục. Như Lưu Bang trong Hán Sở Diễn Nghĩa, ông có được thiên hạ một phần cũng là vì biết cách dùng thuật ẩn mình chờ đợi thời cơ. Khi lực lượng chưa đủ mạnh, Lưu Bang luôn biết cách giấu mình khiến cho Hạng Vũ không đề phòng và khinh suất. Tuy Hạng Vũ được mưu thần Phạm Tăng cảnh báo nhiều lần về Lưu Bang nhưng cuối cùng ông vẫn nhiều lần tha cho Lưu Bang vì thái độ thành khẩn, cung kính, giả yếu của Lưu Bang khiến Hạng Vũ không nghi hoặc. Hay như lần Lưu Bang được Hạng Vũ phong cho làm Hán Vương, đến Ba Thục, lập kinh đô là Nam Trịnh, Lưu Bang nghe theo lời căn dặn của Trương Lương thiêu huỷ tất cả sạn đạo khiến cho Hạng Vũ không đề phòng để rồi lực lượng Lưu Bang ngày một hùng mạnh và sau này ông lấy được cả thiên hạ.
14. Dục cầm cố tung.
Muốn bắt phải thả.
Ở câu nói này Quỷ Cốc Tử dạy rằng đôi khi trong các trận chiến, muốn bắt đối phương thì phải thả đối phương, đôi khi thả đối phương để đối phương mỏi mệt, mất tinh thần hay nhân tâm bị thu phục lại hiệu quả hơn nhiều. Như vào thời Tam Quốc, Mạnh Hoạch ở phía Nam nước Thục không ngừng quấy nhiễu, làm phản. Việc này khiến cho mưu sĩ nổi tiếng Gia Cát Lượng phải dẫn quân đi đánh Mạnh Hoạch. Ông áp dụng “ Dục cầm cố tung” 7 lần bắt và cũng 7 lần thả Mạnh Hoạch. Việc này đã hoàn toàn thu phục được nhân tâm của Mạnh Hoạch và Mạnh Hoạch không dám làm phản và quấy nhiễu nữa. Hay như Tào Tháo cũng sử dụng cách “ Dục cầm cố tung” với Quan Vũ, bắt rồi thả. Nhờ vậy sau này khi có lần Quan Vũ phục bắt được Tào Tháo tại hẻm núi Hoa Dung, Quan Vũ đã tha cho Tào Tháo khi nhớ lại những ân nghĩa trước đây của Tào Tháo với ông.
15. Phú khán kỳ sở vi.
Xem những gì người đó làm khi giàu.
Trong cuộc sống, không ít những người có nhiều tiền, giàu có. Tuy nhiên không có nhiều người biết cách sử dụng tiền một cách đúng đắn. Xem một người sử dụng tiền khi họ giàu có có thể thấy được giá trị của người đó. Một người sử dụng tiền một cách khéo léo, đúng đắn thì mới đáng để ta noi theo, nể phục. Cũng có câu: “trọng nghĩa khinh tài”, có ý nói một người biết vượt lên vật chất để đạt được những sự cao đẹp. Do đó xem những gì người đó làm khi giàu có để thấy được giá trị, quan điểm của họ. Từ đó có thể đánh giá rõ hơn về một người.
16. Quẫn khán kỳ sở bất vi.
Xem những gì người đó không làm khi nghèo.
Khi trở nên túng quẩn, nghèo khó, nhiều người thường không thể giữ được những nguyên tắc sống của mình. Họ quên đi quy tắc của bản thân, làm những việc trái pháo luật, trái đạo đức. Những người như vậy không đáng để ta kết giao và thân thiết. Nếu như xung quanh ta có những người như vậy thì ta không nên tiếp tục những mối quan hệ này. Còn một người vẫn giữ được những nguyên tắc của bản thân dù họ có rơi vào cảnh túng quẫn, khó khăn thì người đó rất đáng để ta khâm phục, kết giao. Những người như vậy rất khó kiếm nên nếu đang kết giao với họ thì hãy cố gắng giữ và trân trọng họ.
17. Cư khán kỳ sở thân.
Xem người đó thân với ai trong cuộc sống.
Môi trường có ảnh hưởng rất lớn đến một người, như câu tục ngữ: “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”, một người ở trong môi trường tốt thì họ dễ thành người tốt, còn một người ở trong môi trường xấu lâu ngày thì rất dễ bị ảnh hưởng xấu. Như câu chuyện của mẹ Mạnh Tử chuyển nhà 3 lần để tránh những nơi ở không tốt ảnh hưởng đến Mạnh Tử và chọn nơi ở thích hợp cho con nhờ đó mà về sau Mạnh Tử đã trở thành một con người xuất sắc. Do đó, muốn biết người này thế nào thì hãy xem một người thân với ai, kết giao với người nào.
18. Quý khán kỳ sở cử.
Xem những gì người đó tiến cử khi cao quý.
Khi một người trở nên cao quý, có chức tước, có địa vị, hãy nhìn xem những người họ tiến cử. Nếu người được họ tiến cử là một người có đầy đủ tài năng và đức độ để hoàn thành trọng trách được giao thì chứng tỏ người tiến cử là một người đức độ, công bằng và chính trực. Ngược lại, người được tiến cử là người không đủ tài năng và đức độ cũng như lơ đễnh, không chuyên tâm vào công việc được giao phó chứng tỏ người tiến cử không phải là người công bằng, chính trực và giỏi nhìn người. Gia Cát Lượng, thừa tướng thời nhà Thục vốn nổi tiếng là người hết sức công bằng và chính trực. Trần Thọ, một quan thời nhà Thục cho rằng Gia Cát Lượng và vị tể tướng hết sức công bằng và tận trung với đất nước. Nếu người đáng được khen thưởng, cho dù có là kẻ thù ông cũng nhất quyết khen thưởng. Còn kẻ đáng bị phạt thì cho dù có là người thân cận cũng phải bị phạt. Những người như vậy đáng được chúng ta ngưỡng mộ và noi theo.
19. Phú khán kỳ sở hiếu.
Xem những hành động hiếu thảo của người đó khi giàu có.
Công cha như núi Thái Sơn – Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra. Khi một người giàu có, cần xem họ có hiếu thảo với cha mẹ hay không. Những người khi trở nên giàu có thì bất hiếu với cha mẹ thì không nên kết giao, thân thiết. Hán Văn Đế, người con thứ tư của Hán Cao Tổ Lưu Bang vốn nổi tiếng hiếu thảo với mẹ là Bạc phu nhân. Khi Hán Văn Đế lên ngôi thì mẹ ông bị bệnh nặng kéo dài ba năm liền. Tuy là Hoàng Đế, ông vẫn dốc hết sức ở bên giường tự tay chăm sóc cho mẹ mình. Mỗi khi thuốc được mang lên cho mẹ, ông đều tự mình nếm xem có đắng, có nóng không rồi mới đưa cho mẹ ông uống. Ba năm sau mẹ ông khỏi bệnh, ai cũng nói rằng đó là nhờ lòng hiếu thảo, chăm sóc phụng dưỡng mẹ của Hán Văn Đế.
20. Dữ trí giả ngôn y vu bác; dữ bác giả ngôn y vu biện; dữ biện giả ngôn y vu yếu; dữ quý giả ngôn y vu thế; dữ phú giả ngôn y vu cao; dữ bần giả ngôn y vu lợi; dữ tiện giả ngôn y vu khiêm; dữ dũng giả ngôn y vu cảm; dữ ngu giả ngôn y vu duệ.
Nói với bậc trí giả phải dựa vào sự hiểu biết; nói với người hiểu biết phải dựa vào tài hùng biện; nói với người có tài hùng biện phải dựa vào điều cốt lõi; nói chuyện với người quyền quý phải dựa vào thế; nói chuyện với người giàu sang phải dựa vào điều cao quý; nói chuyện với người nghèo phải dựa vào lợi; nói chuyện với người địa vị thấp phải dựa vào sự khiêm nhường; nói chuyện với kẻ dũng phải dựa vào sự quả cảm; nói chuyện với người ngu phải dựa vào những lời sắc bén”.
Đây là câu nói vàng ngọc của bậc thầy Quỷ Cốc Tử trong nghệ thuật nói chuyện hàng ngày. Hãy cố gắng lĩnh hội để thành công trong giao tiếp, đối nhân xử thế hằng ngày.
Tổng hợp và biên soạn
Phong Ho
Bạn có thể xem video tại đây:
Xem thêm:
56 câu nói để đời của Benjamin Franklin
3 câu nói tâm đắc từ Isaac Newton
